Umowa o dzieło

Z tego artykułu dowiesz się czym różni się umowa o dzieło od umowy o roboty budowlane.

Inspiracją było zlecenie mi do przygotowania następującej usługi 👇

Klient: Pani mecenas, proszę o przygotowanie wzoru umowy o dzieło dla podwykonawców z branż instalacyjnych w ramach naszej nowej inwestycji w Gliwicach.

Ja: Dlaczego akurat umowy o dzieło a nie standardowo o roboty budowlane?

Klient: Znajomy instalator wczoraj mi podpowiedział, że elektryka to mały wycinek całego zadania więc można sobie uprościć i wybrać umowę o dzieło. To pomyślałem, że może uprościmy wszystkie roboty instalacyjne i przygotujemy wzór krótkiej umowy o dzieło? Co Pani na to?

Ja: Chciałabym móc odpowiedzieć, że ja na to jak na lato (śmiech). Ale na poważnie. Przy tak dużej ilości dokumentacji projektowej i standardów technicznych tego obiektu, umowa o dzieło nie przejdzie. Także ułatwmy sobie życie i podpiszmy jednak umowę o roboty budowlane 😉

Kiedy umowa o dzieło w branży budowlanej?

W tym wpisie, poznasz konkretne przykłady zastosowania umowy o dzieło na budowie. Jednocześnie omówię kolejno przepisy regulujące prawa i obowiązki stron umowy o dzieło. Przekonasz się, że to nie tytuł umowy, który wpisaliście z kontrahentem w nagłówku, decyduje o rodzaju umowy.

Znaczenie ma bowiem treść, zakres zadania i oczywiście przepisy prawne ( nie tylko te, które znajdziesz w kodeksie cywilnym).

No to startujemy!

Umowa o dzieło a umowa o roboty budowlane – jak je rozróżnić?

Umowa o roboty budowlane stanowi umowę nazwaną, której konstrukcja zbliżona jest do konstrukcji umowy o dzieło.  Również znajdziesz ją w przepisach kodeksu cywilnego. Co ciekawe, zawiera odesłanie do stosowania w niektórych nieuregulowanych kwestiach przepisów o umowie o dzieło.

Mianowicie, zgodnie z treścią art. 656 k.c.:

Do skutków opóźnienia się przez wykonawcę z rozpoczęciem robót lub wykończeniem obiektu albo wykonywania przez wykonawcę robót w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową, do rękojmi za wady wykonanego obiektu, jak również do uprawnienia inwestora do odstąpienia od umowy przed ukończeniem obiektu stosuje się odpowiednio przepisy o umowie o dzieło.

Wobec tego zobowiązanie z umowy o roboty budowlane również ma charakter tzw. zobowiązania określonego rezultatu. Więcej szczegółów na temat praw i obowiązków stron umowy o roboty budowlane znajdziesz we wcześniejszym wpisie >>>> tutaj.

Umowa o dzieło stanowi odrębny typ umowy o charakterze cywilnoprawnym, której podstawową funkcją jest zapewnienie prawnej możliwości wymiany dóbr. Regulują ją przepisy umiejscowione w konkretnej części kodeksu cywilnego ➡ Tytuł XV, art. 627 k.c. – 646 k.c.

Umowa o dzieło jest umową  konsensualną (dochodzi do skutku z chwilą, gdy kontrahenci dojdą do porozumienia w zakresie wszystkich istotnych warunków). Po drugie, odpłatną (w zakresie umówionego wynagrodzenia). Ponadto, jest umową wzajemną (strony realizują względem siebie wzajemne obowiązki).

Zobowiązanie do zapłaty wynagrodzenia stanowi element przedmiotowo istotny tej umowy.

UWAGA 🔔 Zobowiązanie do wykonania dzieła bez oznaczenia wynagrodzenia stanowi umowę nienazwaną o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750). Zatem znowu liczy się treść poszczególnych postanowień.

Umowa o roboty budowlane czy umowa o dzieło? Co wybrać?

Teraz zasadnicze pytanie. W takim razie kiedy należy zawrzeć umowę o roboty budowlane a kiedy umowę o dzieło ❓

Pamiętaj, że o kwalifikowaniu rodzaju umowy nie decyduje to jak ją zatytułujesz (nazwiesz), ale jaka jest jej treść ➡ jaki jest przedmiot umowy, obowiązki stron itd.

Dla Ciebie jako uczestnika inwestycji budowlanej ważne będzie prawidłowe zakwalifikowanie nawiązanego stosunku prawnego, przede wszystkim z uwagi na poniższe kwestie:

🔷 termin przedawnienia roszczeń wynikających z umowy

🔷 możliwość objęcia podwykonawcy ochroną wynikającą z art. 647(1) k.c. (solidarna odpowiedzialność inwestora i wykonawcy za zapłatę)

🔷 wynagrodzenie należne podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych (dopuszczalność stosowania przepisów o gwarancji zapłaty).

Z praktycznego punktu widzenia różnic między umową o dzieło a umową o roboty budowlane należy poszukiwać w zakresie przedmiotu umowy czyli rodzaju zadania, które zlecasz do wykonania albo sam wykonujesz.

Umowa o dzieło w jakiej formie?

Aczkolwiek pozwól, że jeszcze wspomnę o pewnych drobnych szczegółach. Pozornie nic wielkiego, ale mają one doniosłe skutki, gdy dojdzie do sporu sądowego.

Otóż, w przypadku umowy o dzieło przepisy nie wymagają określonej formy dla jej zawarcia. Możesz ją zawrzeć zarówno w formie pisemnej, jak również ustnej.

Oczywiście odradzam formę ustną!!!

Umowa na piśmie będzie zawsze lepsza dla Ciebie i Twojego kontrahenta ponieważ zapewni bezpieczeństwo obrotu. Zwłaszcza w kontekście precyzyjnego określenia przedmiotu umowy i obowiązków stron, bo to bywa najczęściej zarzewiem sporów.

Z kolei w umowie o roboty budowlane ustawodawca zastrzegł formę pisemną. Jej niezachowanie nie powoduje wprawdzie nieważności umowy. Ale! W przypadku sporów sądowych rodzić może trudności dowodowe.

W świetle art. 648 § 1 k.c. umowa o roboty budowlane powinna być stwierdzona pismem.

Co to oznacza w praktyce?

Odpowiedź znajdziesz w przepisie art. 74 k.c. Zgodnie z tym przepisem zastrzeżenie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy, co do zasady nie jest w sporze dopuszczalny dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności ⚠

Co więcej, jak dojdzie do sporu sądowego to pamiętaj, że sąd rozpatruje sprawy z umów o roboty budowlane w trybie postępowania gospodarczego. A to oznacza, że masz ograniczone możliwości wykazywania stanu faktycznego w inny sposób niż dokumentem.

Zgodnie z art.  458 (11) k.p.c.:

Czynność strony, w szczególności oświadczenie woli lub wiedzy, z którą prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie danego stosunku prawnego, może być wykazana tylko dokumentem, o którym mowa w art. 77 (3) Kodeksu cywilnego, chyba że strona wykaże, że nie może przedstawić dokumentu z przyczyn od niej niezależnych.

Dlatego nawet taki szczegół, jak forma zawarcia umowy jest istotny, gdy dojdzie do nieporozumień na budowie🔺

Różnice – cechy przedmiotowe

Aby ustalić różnice najpierw musimy się przyjrzeć podstawowym obowiązkom stron poszczególnych umów.

W umowie o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego umową obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej. Zaś inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót. Są to w szczególności: przekazanie terenu budowy i dostarczenie projektu, oraz odebranie obiektu i zapłata umówionego wynagrodzenia.

Z technicznego punktu widzenia podstawowym kryterium rozróżnienia obu rodzajów umów jest ocena realizowanej inwestycji stosownie do wymagań Prawa budowlanego.

Pojęcie robót budowlanych obejmuje nie tylko budowę, ale także prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego.

Przy czym jedna uwaga! 🔔 Remont polega na odtworzeniu stanu pierwotnego istniejącego budynku, a niestanowiącego bieżącej konserwacji.

Szczegóły na temat przedmiotu i celu umowy o roboty budowlane znajdziesz tutaj.

W tym miejscu wspomnę o najważniejszej kwestii odróżniającej obie umowy. Mianowice, przedmiotem umowy o roboty budowlane nie musi być wykonanie całego obiektu. Możliwe jest wykonanie jego części. Przy czym, przedmiotem świadczenia wykonawcy/podwykonawcy może być tylko taki rezultat pracy, który jest wynikiem wykonanych robót budowlanych przewidzianych w dokumentacji technicznej obiektu.

Ponadto drugim charakterystycznym elementem umowy o roboty budowlane jest szczególna postać współdziałania inwestora z wykonawcą. Dotyczy ona przygotowania i wykonania przedmiotu świadczenia. A przejawia się w dostarczeniu projektu i przekazaniu terenu budowy.

Przedmiotem umowy o roboty budowlane jest po prostu przedsięwzięcie o większych rozmiarach, zindywidualizowanych właściwościach  fizycznych i użytkowych. Nadto, co do zasady towarzyszy jemu wymóg projektowania (dokumentację projektową powinien zasadniczo dostarczyć inwestor) i zinstytucjonalizowany nadzór.

Przedmiotem umowy o roboty budowlane często jest nie cały obiekt, ale jego części. Względnie są to prace, które dają się wyodrębnić i które składają się na cały obiekt. Np.: wykonanie instalacji wodno-kanalizacyjnej albo roboty wyburzeniowe i wybudowanie ścian działowych.

Umowa o dzieło a umowa o roboty budowlane

Przedmiotem umowy o dzieło będzie zatem przedsięwzięcie o mniejszych rozmiarach. Zwykle będą to prace, których wykonywanie nie wymaga nadzoru inspektora budowlanego.

W przeciwieństwie do robót budowlanych, prace wykonywane w ramach umowy o dzieło nie zawsze będą wymagały opracowania dokumentacji projektowej oraz przekazania terenu wykonawcy.

W umowie o dzieło sposób odbioru prac nie musi być określony w tak sformalizowany sposób jak w umowie o roboty budowlane.

Na temat szczegółów odbiorów pisałam wcześniej we wpisie Protokół odbioru robót. Jeśli w tym momencie potrzebujesz więcej informacji, to zajrzyj tam.

W takim razie co może być  przedmiotem umów o dzieło? Np. wykonanie i dostarczenie schodów wewnętrznych; wstawianie okna dachowego (czy ogólniej stolarka okienna); wykonanie balustrad na balkonach; ułożenie krawężnika; wykonanie murków tarasowych.

Myślę, że jako doświadczony budowlaniec, na podstawie powyższych przykładów, jesteś w stanie wyczuć, które to mogą być zadania.

Będę z Tobą szczera. Ja czasem muszę działać zgodnie z moją intuicją prawniczą, która jak dotychczas mnie nie zawiodła 😉

Spróbuj uruchomić u siebie „intuicję techniczną”. Jestem przekonana, że to pomoże Ci dokonać pierwszej weryfikacji. Z bardziej skomplikowanymi przypadkami skorzystaj już z pomocy prawnej. Razem z prawnikiem ustalicie, czy możesz wybrać umowę o dzieło. Co dwie głowy to nie jedna 😊👍

No dobrze.

Znasz już pierwsze różnice obu umów. Analiza szczegółowa umowy o roboty budowlane była we wcześniejszym wpisie. To teraz pora na poukładanie na miejsce wszystkich puzzli umowy o dzieło 😊

Określenie wynagrodzenia w umowie o dzieło

Podstawy do ustalenia wysokości wynagrodzenia w umowie o dzieło muszą mieć obiektywny, stały i stabilny charakter. Bowiem muszą zagwarantować trwałą podstawę do jego określenia w przyszłości.

Zgodnie z art. 642 k.c. zamawiający jest zobowiązany uregulować należne wynagrodzenie w chwili, w której wykonawca oddaje dzieło.

Taka jest zasada, ale oczywiście możliwe są również inne terminy jeśli zastrzeżono je w umowie. Na budowie zwykle zasady wypłaty wynagrodzenia będę połączone z odbiorami robót. A sporządzone i podpisane przez obie strony protokoły odbioru będą stanowiły podstawę do rozliczenia ( tj. wystawienia faktury).

Pewnie zgodzisz się ze mną, że w praktyce mamy do czynienia z dwoma sposobami ustalania wynagrodzenia: ryczałtowym i kosztorysowym.

Brak ustalenia wysokości wynagrodzenia w umowie o dzieło

Gdyby zdarzyła się sytuacja, że nie ustaliłeś wysokości wynagrodzenia, ani nie wskazałeś podstaw do jego ustalenia, to w takim przypadku sytuację regulują reguły z art. 628 § 1 k.c. 👇

W pierwszej kolejności uznaje się, że strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. Punktem odniesienia do ustalenia wysokości wynagrodzenia w oparciu o powyższą regułę interpretacyjną będzie wynagrodzenie za inne dzieło, ale o podobnych cechach.

Problem pojawia się, jeśli również w powyższy sposób nie da się ustalić wynagrodzenia. W takim przypadku należy się wynagrodzenie, które odpowiada uzasadnionemu nakładowi pracy oraz innym nakładom osoby, która przyjmuje zamówienie. Uzasadniony nakład pracy pozwala ocenić przebieg wykonania dzieła, przy uwzględnieniu kwalifikacji przyjmującego zamówienie.

Oprócz tego nie możesz pomijać typowych składników tzw. kosztów osobowych, w tym przeciętnego zysku. Z kolei inne nakłady nie mogą być utożsamiane wyłącznie z nakładami na rzecz, lecz mają szersze znaczenie. Obejmują niewątpliwie materiały potrzebne do wykonania dzieła. A oprócz tego, inne nakłady, np. pozostałe konieczne koszty związane z wykonywaniem dzieła.

Różne stawki wynagrodzenia w jednej branży

Pamiętaj! Nawet w określonych środowiskach zawodowych może istnieć co najmniej kilka równorzędnych zasad pozwalających określić wynagrodzenie w umowie o dzieło. Niezależnie od siebie mogą występować reguły, w których podstawę określenia wynagrodzenia za określone dzieło stanowi np. odpowiedni procent jego wartości. Z kolei inna część przedstawicieli danej profesji ustalać będzie owo wynagrodzenie, kierując się np. stawką godzinową.

Nie bez znaczenia dla kształtowania się zasad ustalania wynagrodzeń może być także miejsce, w którym dzieło ma być wykonywane. Z reguły w większych miastach i centrach regionów wynagrodzenia te są wyższe niż w pozostałych miejscowościach.

🔔 Pamiętaj żeby precyzyjnie określić w umowie nie tylko wysokość wynagrodzenia, ale również zasady rozliczania. W razie wątpliwości zapewne sprawa zostanie skierowana do sądu. A tam w celu oszacowania wartości Twoich robót zostanie powołany biegły sądowy. Z doświadczenia jednak wiem, że nie zawsze wycena biegłego odpowiada rzeczywistym stawkom stosowanym przez wykonawców budowlanych  😣

Dlatego zadbaj o szczegóły w umowie żeby sprawnie i szybko otrzymać wynagrodzenie w odpowiedniej wysokości 💰

Wynagrodzenie ryczałtowe – umowa o dzieło

W przypadku wynagrodzenia ryczałtowego określa się z góry wysokość wynagrodzenia w oznaczonej kwocie.  Wynagrodzenie to przysługuje przyjmującemu zamówienie bez względu na rzeczywiste koszty poniesione na wykonanie dzieła. Nie musisz przeprowadzać żadnych rozliczeń. Wszystko jest z góry ustalone. Takie rozwiązanie jest najkorzystniejsze dla obu stron.👍 Jeśli jesteś wykonawcą masz pewność co do wyceny Twojej pracy. A jeśli jesteś zamawiającym, z góry znasz koszt zleconego zadania 😃 Wilk syty 🐺 I owca cała 🐑

W swej istocie jest ono właściwie niezmienne. W konsekwencji czego, jeżeli strony umówiły się na wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia. Nawet, jeżeli w czasie, gdy umowa o dzieło była zawierana, nie można było przewidzieć rozmiaru czy też kosztów prac.

Podwyższenie wynagrodzenia mocą orzeczenia sądu

Może się jednak zdarzyć tak, że wysokość ryczałtu, ze względu na zmiany, których nie można było przewidzieć, jest znacznie zaniżona, co narażałoby przyjmującego zamówienie na stratę 😥 W takiej sytuacji wynagrodzenie to może ulec podwyższeniu mocą orzeczenia sądu. ⚠ Sąd może nawet rozwiązać taką rażąco niekorzystną dla wykonawcy umowę.

Uważaj🔔Powyższa reguła nie znajduje zastosowania, jeśli owa zmiana stosunków nastąpiła w chwili, gdy przyjmujący zamówienie pozostawał już w zwłoce z wykonaniem dzieła  (wyr. SN z 9.3.1990 r. IV CR 867/89, OSN 1991, Nr 5-6, poz. 76).

Ciekawostka💡

A co gdyby sytuacja była odwrotna? Czy zamawiający może wystąpić o obniżenie wynagrodzenia umowy o dzieło? Otóż nie. Zgodnie z poglądami w piśmiennictwie, z żądaniem zmiany wynagrodzenia ryczałtowego przez jego obniżenie nie może wystąpić zamawiający.

Wynagrodzenie kosztorysowe – umowa o dzieło

Wynagrodzenie kosztorysowe to nic innego jak wynagrodzenie, którego wysokość określa się na podstawie planowanych prac i przewidywanych kosztów.

Po wykonaniu dzieła można sporządzić kosztorys wykonawczy, na podstawie którego określa się rozmiar świadczenia, a finalna wysokość wynagrodzenia należnego przyjmującemu zamówienie zależy właśnie od rozmiaru tego świadczenia.

🔔Tutaj muszę Cię uczulić ponieważ w orzecznictwie Sądu Najwyższego pojawił się pogląd, zgodnie z którym kosztorys powinien być sporządzony przed lub przy zawarciu umowy, a nie po jej wykonaniu. Dodatkowo, na żadnej ze stron umowy nie spoczywa obowiązek sporządzenia kosztorysu powykonawczego (wyr. SN z 30.7.2003 r., II CKN 361/01, Legalis).

Dlatego bezpieczniej jest przygotować ofertę, w której pojawi się wstępna wycena zakresu robót. Np. w postaci stawek za m2 z podziałem na poszczególne rodzaje robót.

Zmiana wynagrodzenia kosztorysowego

Każda ze stron może żądać zmiany wynagrodzenia kosztorysowego, jeżeli wysokość cen lub stawek zawartych w kosztorysie ulegnie zmianie wskutek zarządzenia właściwego organu państwowego (art. 629 § 1 k.c.).

🔺Należy jednak podkreślić, że nie dotyczy to zmiany cen energii, paliw, wody, których wysokość nie jest ustalana przez organ publiczny.

Należy przychylić się do poglądu, że skoro zmiana wysokości cen lub stawek wynika z mechanizmów wolnorynkowych, poza podatkami lub cłami, przepis ten w swej istocie ma ograniczone znaczenie i staje się raczej archaiczny  😕

Dostrzegać też trzeba, że wykształcił się zwyczaj ustalania wynagrodzenia kosztorysowego, z elementem wynagrodzenia ryczałtowego. Określając wynagrodzenie przyjmującego zamówienie, strony korzystają z zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów. Przy czym jednocześnie określają, że należne wynagrodzenie nie może przekroczyć przyjętego przez nie poziomu.

W takim wypadku, jak można sądzić, zastosowanie omawianego przepisu będzie ograniczone. Nawet bowiem uwzględnienie zmienionej wysokości cen lub stawek przyjętych do obliczeń kosztorysowych nie może doprowadzić do ustalenia wynagrodzenia powyżej ustalonego poziomu. Chyba żeby spełniły się jednocześnie przesłanki z art. 632 § 2 k.c.

Jeżeli jednak wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę.

Pomimo, że w toku wykonywania dzieła właściwy organ państwowy zarządzi zmianę wysokości cen lub stawek obowiązujących dotychczas w obliczeniach kosztorysowych, korekta wynagrodzenia nie jest możliwa w odniesieniu do należności już uiszczonej za materiały lub robociznę. W tym wypadku ryzyko zmiany ciąży na przyjmującym zamówienie‼

Podwyższenie wynagrodzenia – umowa o dzieło

Zgodnie z treścią art. 630 k.c. może nastąpić podwyższenie wynagrodzenia w dwóch przypadkach. Przesłanki te są zróżnicowane w zależności od tego, która ze stron sporządziła zestawienie prac planowanych:

🔷 Jeżeli zestawienie takie sporządził zamawiający, podwyższenie wynagrodzenia jest możliwe. Przy założeniu, że po pierwsze przyjmujący zamówienie wystąpi z takim żądaniem. A po drugie, podwyższenie wynagrodzenia uzasadnia konieczność przeprowadzenia prac, które nie były przewidziane w zestawieniu prac planowanych.

🔷 W przypadku gdy zestawienie prac planowanych sporządził przyjmujący zamówienie, do podwyższenia wynagrodzenia konieczne jest jego żądanie. Będzie ono skuteczne tylko wtedy, gdy mimo zachowania należytej staranności nie mógł przewidzieć konieczności prac dodatkowych.

Tylko w razie wykazania przez przyjmującego zamówienie, że nawet pomimo dołożenia należytej staranności nie mógł przewidzieć wykonania innych prac w większym zakresie, będzie mógł domagać się podwyższenia wynagrodzenia. Jeżeli nie spełnisz tych przesłanek, wynagrodzenie ustalone w umowie ma charakter ostateczny (wyr. SA we Wrocławiu z 4.7.2013 r., I ACa 644/13, Legalis).

W każdym ze wskazanych wyżej wypadków, gdy przyjmujący zamówienie mógłby żądać podwyższonego wynagrodzenia, roszczenie to powstanie jedynie wtedy, gdy jeszcze przed ich wykonaniem przyjmujący zamówienie uzyskał zgodę zamawiającego.

Zgoda na wykonanie prac dodatkowych

Dla rozstrzygnięcia kwestii, kogo obciążać będą koszty prac dodatkowych, nieprzewidzianych w zestawieniu prac planowanych, przesądzające znaczenie mają dwie okoliczności:

🔶 po pierwsze, która ze stron sporządziła owo zestawienie prac planowanych, będące podstawą do obliczenia wynagrodzenie kosztorysowego, a

🔶 po drugie, czy prace dodatkowe wykonane zostały za zgodą zamawiającego.

Przy czym, co ważne. Zgoda ta może być wyrażona w formie dowolnej, w tym w sposób dorozumiany.

Co to w praktyce oznacza? Jeśli nie ustalono na piśmie zakresu robót dodatkowych, to możesz wszystkimi dostępnymi dowodami wykazać, że zostały wykonane konkretne prace za zgodą zamawiającego (np. świadkowie / wiadomości e-mail ) 👍

Odpowiednie podwyższenie wynagrodzenia

Podwyższenie uzgodnionego w umowie o dzieło wynagrodzenia może być tylko odpowiednie. Ponadto, obejmuje (ponad już ustalone wynagrodzenie), wycenę tych prac, których nie ująłeś w zestawieniu prac planowanych będących podstawą do obliczenia wynagrodzenia kosztorysowego. Kwestia owej odpowiedniości nie nastręcza problemów w sytuacji, gdy prace dodatkowe należą do tej grupy, które były przedmiotem obliczeń kosztorysowych.

Oznacza to bowiem kontynuowanie wyceny według tych samych wskaźników, które wykorzystałeś dla wyliczenia wartości prac wcześniej przewidzianych. W razie pojawienia się prac innego rodzaju, koniecznych do tego, aby dzieło mogło być wykonane, ustalenia ogólne dotyczące np. marży zysku, kosztów pośrednich, kosztów zakupu itd., muszą być przeniesione do wyliczenia wynagrodzenia dodatkowego.

🔔 Przy czym, podkreślić należy, że sama konieczność wykonania prac dodatkowych nie może być podstawą do zmiany elementów wynagrodzenia ustalonego dla prac już wcześniej przewidzianych.

Znaczne podwyższenie wynagrodzenia

Gdyby w wypadkach przewidzianych w dwóch powyżej omówionych przepisach (tj. art. 629 k.c. i 630 k.c. 👆) zaszła konieczność znacznego podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego, zamawiający może od umowy odstąpić.

Jeśli jesteś zamawiającym, to musisz uczynić to niezwłocznie i zapłacić przyjmującemu zamówienie odpowiednią część umówionego wynagrodzenia.

Przy ocenie, czy masz do czynienia ze znacznym podwyższeniem wynagrodzenia, musisz wziąć pod uwagę zarówno czynniki obiektywne, jak i subiektywne. Do czynników obiektywnych możesz bez wątpienia zaliczyć rodzaj przeznaczenia dzieła czy ogólny poziom wynagrodzeń za dzieło danego rodzaju. Do czynników subiektywnych natomiast zaliczasz opłacalność uzyskania dzieła za podwyższone wynagrodzenie, jak również możliwości finansowe zamawiającego.

🔔 Podwyższenie wynagrodzenia nie obliguje Ciebie czy Twojego kontrahenta w każdym takim przypadku do zapłaty wynagrodzenia znacznie wyższego według nowych cen lub stawek. Żądanie znacznie wyższego wynagrodzenia, niż przewidziano to w chwili zawierania umowy, mogłoby stanowić nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 KC (wyr. SN z 10.2.1972 r., II CR 677/71, Legalis).

Zasadnie przyjmuje się, że prawo do odstąpienia przysługuje zamawiającemu tylko do czasu, gdy umowa nie została jeszcze wykonana.

Jeśli jesteś zamawiającym i chcesz skorzystać z uprawnienia do odstąpienia od umowy, po powstaniu wskazanych wyżej okoliczności, musisz uczynić to niezwłocznie. To ostatnie określenie nie oznacza bynajmniej „już, natychmiast”. Chodzi raczej o to, by stało się to bez nieuzasadnionej zwłoki. Czyli tak, aby w toku normalnych czynności można było świadomie podjąć stosowną decyzję.

Pamiętaj, że kwestia niezwłoczności niestety nie odnosi się wyłącznie do podjęcia stosownej decyzji. Odstąpienia od umowy dokonuje się wskutek jednostronnego oświadczenia woli. Ma tu zatem zastosowanie przepis art. 61 § 1 k.c. przesądzający o tym, że liczy się chwila, w której przyjmujący zamówienie miał możliwość zapoznania się z owym oświadczeniem o odstąpieniu. Fakt, że sama decyzja o odstąpieniu podjęta została w czasie właściwym, natomiast przesłanie oświadczenia opóźniło się z przyczyn niedotyczących przyjmującego, działać będzie na niekorzyść zamawiającego 😥

Zapłata wynagrodzenia – umowa o dzieło

W braku odmiennej umowy przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie w chwili oddania dzieła.

Jeżeli dzieło ma być oddawane częściami, a wynagrodzenie zostało obliczone za każdą część z osobna, wynagrodzenie należy się z chwilą spełnienia każdego ze świadczeń częściowych.

Powyższe reguły zawarte w przepisie art. 642 k.c. określają zasady wypłaty wynagrodzenia za dzieło, przy czym obowiązują one wówczas, gdy strony nie poczynią w umowie innych ustaleń. Zatem w pierwszej kolejności stosuj postanowienia umowy. A zasady ustalone przez ustawodawcę traktuj jako reguły interpretacyjne, umożliwiające ustalenie terminu wypłaty wynagrodzenia, jeżeli nie masz postanowień umownych.

Dzieło oddawane częściami a wypłata wynagrodzenia

Możesz się umówić z kontrahentem, że dzieło będzie wydawane częściami. W takim przypadku również wynagrodzenie może być ustalone za każdą z części z osobna. Wówczas przyjmujący zamówienie będzie miał prawo do wypłaty wynagrodzenia z chwilą spełnienia każdego ze świadczeń częściowych. Wydaje się, że spełnienie świadczenia częściowego będzie miało miejsce, gdy dana część dzieła zostanie oddana zamawiającemu.

Tak jak wyżej wspominałam, na budowie raczej będziesz stosował typową praktykę sprowadzającą się do protokolarnego odbioru robót.

Samo oddanie dzieła jest czynnością, na którą zasadniczo składa się aktywność przyjmującego zamówienie, który dzieło oddaje. Plus stosowna reakcja zamawiającego, jaką jest jego przyjęcie. Przy czym, pamiętaj, że poza wyjątkowymi okolicznościami, strony nie muszą osobiście uczestniczyć w wydaniu dzieła. Każda z nich może posłużyć się innymi osobami. Działania tych osób zarachowane będą na rzecz stron, które reprezentowały w czynnościach odbioru.

Szczegóły na temat rodzajów odbiorów i procedur odbiorowych znajdziesz tutaj.

Obowiązek zapłaty wynagrodzenia pomimo braku wykonania dzieła

Zwróć jeszcze  uwagę na poniższe przypadki, gdy zamawiający musi lub może zapłacić wynagrodzenie mimo niewykonania dzieła.

🔷 jeśli przyjmujący gotów był je wykonać, lecz doznał przeszkody z przyczyn leżących po stronie zamawiającego. W tym wypadku nie jest uzasadnieniem braku zapłaty wynagrodzenia to, że umowa nie została wykonana.

Istotą przepisu są dwa elementy: gotowość do świadczenia przyjmującego zamówienie oraz przyczyny niemożności świadczenia po stronie zamawiającego.

Uwaga!

Jednakże zamawiający nie jest w takiej sytuacji nazbyt stratny. Może odliczyć sobie to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z racji tego, że nie wykonał dzieła (art. 639 k.c.). Z drugiej strony, przyjmujący zamówienie posiada uprawnienie do zapłaty wynagrodzenia zwiększonego o wysokość ewentualnej straty, którą poniósł w wyniku niewykonania dzieła.

Każda ze stron, chcąca skorzystać we wskazanym zakresie ze swojego uprawnienia, zobowiązana jest udowodnić niższy lub wyższy koszt wynikający z niewykonania umowy.

🔷 jeśli dzieło uległo zniszczeniu albo uszkodzeniu wskutek wadliwości materiału dostarczonego przez zamawiającego w rezultacie wykonania dzieła według jego wskazówek. W tym przypadku przyjmujący zamówienie może żądać wynagrodzenia za umówioną pracę w całości lub w części. Ale mamy tutaj wymóg uprzedzenia zamawiającego o niebezpieczeństwie zniszczenia lub uszkodzenia dzieła (art. 641 § 2 kc. tzw. ryzyko utraty lub uszkodzenia materiału).

Z ogólnych założeń wynika, że wspomniana odpowiedzialność za utratę materiałów jest oparta na zasadzie winy (art. 471 k.c.). Przyjmującego zamówienie obciąża z reguły dowód, że utrata lub uszkodzenie materiału były skutkiem przypadku.

🔷 jeśli zamawiający bez uzasadnionej przyczyny odstępuje od umowy. W tym przypadku znowu mamy możliwość odliczenia tego, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła (np. wartość materiałów czy koszt robocizny).

Ponieważ interes przyjmującego zamówienie wyraża się w żądaniu zapłaty umówionego wynagrodzenia, zamawiający może w każdej chwili od umowy odstąpić, płacąc umówione wynagrodzenie. Może w takim wypadku odliczyć to, co zostało oszczędzone z powodu niewykonania dzieła. Np. niezakupione materiały, narzędzia, wynagrodzenie, które należałoby się pracownikom lub podwykonawcom.

Rozliczenie materiałów w umowie o dzieło

Jeżeli materiałów na wykonanie dzieła dostarcza zamawiający, przyjmujący zamówienie powinien ich użyć w sposób odpowiedni oraz złożyć rachunek i zwrócić niezużytą część (art. 633 k.c.).

Z powyższego przepisu nie wynika jednoznacznie, na której ze stron ciąży obowiązek dostarczenia materiałów niezbędnych do wykonania dzieła.

💡 W literaturze przyjmuje się, że obowiązek dostarczenia materiałów obciąża przyjmującego zamówienie. Wniosek taki formułuje się pośrednio na podstawie art. 633 k.c. Daje to powody do konkluzji, że przepis ten reguluje sytuację, która jest odstępstwem od zasady ogólnej, zgodnie z którą materiały i środki potrzebne do wykonania dzieła dostarcza przyjmujący zamówienie.

Zaznaczyć należy, że nie istnieją przeszkody, aby w umowie o dzieło rozkład obowiązków został oznaczony inaczej. Czyli np. że przyjmujący zamówienie wykona dzieło z materiałów dostarczonych przez zamawiającego.

⚠ Jeśli dzieło zostało wykonane z materiałów dostarczonych przez zamawiającego, przyjmujący powinien ich użyć w pierwszej kolejności.

Przyjmujący zamówienie, który wykorzystał materiały dostarczone przez zamawiającego, zobowiązany jest złożyć mu rachunek i zwrócić niezużytą ich część. Przepis nie wspomina o tym, w jakiej formie rachunek ten ma być złożony. Dlatego też przyjąć należy, że jeśli strony inaczej nie postanowiły, przyjmujący zamówienie może uczynić to w formie dowolnej.

🔔 Jeśli jesteś wykonawcą dzieła, to uważaj! To Ciebie będzie obciążać dowód uczynienia zadość wspomnianemu obowiązkowi.

Obowiązkiem przyjmującego zamówienie jest zwrot zamawiającemu niezużytej części materiałów. Przy czym, obowiązek ten aktualizuje się najpóźniej wówczas, gdy dzieło zostało wykonane. Jeżeli zamawiający dostarczył różnych materiałów, niezbędnych do wykonania dzieła, z których część nie jest w żadnym razie przydatna w dalszych etapach jego wykonywania, można przyjmować, że w odniesieniu do tej części niepotrzebnych już dla przyjmującego zamówienie materiałów, powstał obowiązek ich zwrotu.

Jeżeli przyjmujący zamówienie uchybi obowiązkowi zwrotu, zamawiającemu służyć może roszczenie zarówno o ich wydanie, jak również roszczenie odszkodowawcze za szkodę wynikłą ze zwłoki 😞

Ocena materiałów

Jeżeli materiał dostarczony przez zamawiającego nie nadaje się do prawidłowego wykonania dzieła albo jeżeli zajdą inne okoliczności, które mogą przeszkodzić prawidłowemu wykonaniu, przyjmujący zamówienie powinien niezwłocznie zawiadomić o tym zamawiającego.

Uzasadnieniem takiego obowiązku jest fakt, że przyjmujący zamówienie jest traktowany jako profesjonalista. Oznacza to, że posiada adekwatną wiedzę i doświadczenie pozwalające na zapewnienie zamawiającemu prawidłowego wykonania dzieła.

Kodeks cywilny nie przewiduje określonej formy wymaganej dla dokonania zawiadomienia o braku właściwości materiału lub innych okoliczności, które mogą przeszkodzić wykonaniu dzieła. Z praktyki obrotu gospodarczego wynika to, że forma ta powinna być klarowna i zrozumiała dla stron umowy. Najlepiej uczyń to na piśmie. Względnie jeśli stosujesz na budowie wymianę korespondencji elektronicznej, to prześlij mailem  wiadomość.

Wynikający z treści art. 634 k.c. obowiązek zawiadomienia zamawiającego o innych, poza wadami dostarczonego materiału, okolicznościach, które mogą przeszkodzić prawidłowemu wykonaniu dzieła, ma na celu umożliwienie współdziałania strony w toku realizacji zobowiązania. Także w zakresie usunięcia zaistniałej przeszkody (dla przykładu – wyrok SA w Białymstoku z 13.02.2015 r., I ACa 947/14, LEX nr 1659038).

🔔 Jeśli przyjmujący zamówienie nie zgłosi, że dostarczony przez zamawiającego materiał jest niewłaściwy lub zaistniały inne okoliczności powodujące brak możliwości wykonania dzieła w sposób prawidłowy, ponosi odpowiedzialność za niewykonanie dzieła lub nieprawidłowe wykonanie dzieła.

‼ Jeżeli mimo zgłoszenia wadliwości materiału, kontrahent wymusza jego użycie na budowie, pamiętaj 👉 wykonawca nie odpowiada za wady dzieła wynikłe z wadliwości materiału dostarczonego przez zamawiającego. O ile wcześniej uprzedził go o wynikłym stąd niebezpieczeństwie dla osiągnięcia zamierzonego rezultatu (wyrok SN z 20.10.2005 r., II CK 134/05, LEX nr 159694).

Gwarancja zapłaty

Gwarancja zapłaty jest instytucją charakterystyczną dla umowy o roboty budowlane. Oczywiście jeśli taka jest wola stron, to w każdej umowie możemy zabezpieczyć płatność wynagrodzenia gwarancją bankową, ubezpieczeniową, a także akredytywą bankową lub poręczeniem banku. Natomiast w umowie o roboty budowlane uzależnione jest to jedynie od żądania wykonawcy. Ustawa to zabezpiecza. ⚠ W umowie o dzieło brak takich przepisów ⚠

W przypadku umowy o roboty budowlane, doręczenie żądania inwestorowi jest wiążące i nie ma możliwości uwolnienia się od niego. Jeżeli  inwestor nie spełni tego żądania, wykonawcy przysługuje prawo odstąpienia od umowy. Konsekwencje dla inwestora mogą okazać się dotkliwe. Z mocy przepisu art. 649(4) § 2 k.c.  👉 brak żądanej gwarancji zapłaty stanowi przeszkodę w wykonaniu robót budowlanych z przyczyn dotyczących inwestora.

Dodatkowo przepisy chronią wykonawcę. Inwestor nie może odmówić zapłaty wynagrodzenia mimo niewykonania robót budowlanych, jeżeli wykonawca (generalny wykonawca) był gotów je wykonać, lecz doznał przeszkody z przyczyn dotyczących inwestora. Jednakże w wypadku takim inwestor może odliczyć to, co wykonawca (generalny wykonawca) oszczędził z powodu niewykonania robót budowlanych.

Przepisy dotyczące gwarancji stosuje się do umów zawartych między wykonawcą (generalnym wykonawcą) a dalszymi wykonawcami (podwykonawcami). Zapisami umownymi nie można wyłączyć ani ograniczyć prawa wykonawcy do żądania od inwestora gwarancji zapłaty.

🔔 Słabsze strony gwarancji zapłaty z punktu widzenia wykonawcy są następujące:

🔶 koszty ustanowienia gwarancji obciążają strony w równych częściach;

🔶wyznaczony przez wykonawcę termin uzyskania żądanej gwarancji, nie może być krótszy niż 45 dni. Na szczęście, pod rygorem uprawnienia do odstąpienia od umowy z winy inwestora ze skutkiem na dzień odstąpienia.

Odpowiedzialność solidarna inwestora

Kolejną ważną cechą odróżniającą umowę o roboty budowlane od umowy o dzieło jest odpowiedzialność solidarna inwestora.

Inwestor może odpowiadać solidarnie z wykonawcą (generalnym wykonawcą) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych. Przy czym szczegółowy przedmiot zadania musi być zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót. Wtedy wystąpi odpowiedzialność solidarna, chyba że w ciągu trzydziestu dni od dnia doręczenia zgłoszenia, inwestor złożył podwykonawcy i wykonawcy sprzeciw wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę.

Przepis art. 647 (1) k.c. ma charakter bezwzględny ‼ Oznacza to, że postanowienia umowne kształtujące relacje pomiędzy stronami umowy w odmienny sposób niż przewidziany w komentowanym przepisie są nieważne.

Granicą odpowiedzialności inwestora względem podwykonawcy jest wysokość wynagrodzenia należna wykonawcy za określony umową zakres robót. Oznacza to, że inwestor odpowiedzialny jest za zapłatę wynagrodzenia ustalonego pomiędzy podwykonawcą a wykonawcą jedynie w granicach wynagrodzenia należnego wykonawcy od inwestora. Przepis ten chroni interes inwestora w ten sposób, że nie ponosi on szkody z tytułu nieuczciwych praktyk wykonawcy 👍

Powyższa ochrona dotyczy tylko podwykonawców w ramach umowy o roboty budowlane.

Odstąpienie od umowy o dzieło

Zasady odstąpienia od umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane są podobne. Wynika to z faktu, że przepis art. 656 k.c. zawiera poniższe odesłanie:

Do skutków opóźnienia się przez wykonawcę z rozpoczęciem robót lub wykończeniem obiektu albo wykonywania przez wykonawcę robót w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową, do rękojmi za wady wykonanego obiektu, jak również do uprawnienia inwestora do odstąpienia od umowy przed ukończeniem obiektu stosuje się odpowiednio przepisy o umowie o dzieło.

Stąd wiele elementów jest wspólnych. Szczegółowe regulacje znajdziesz w moim wcześniejszym wpisie pt. odstąpienie od umowy. W tym miejscu wymienię tylko przypadki odstąpienia, których szczegółową analizę znajdziesz pod powyższym linkiem:

• Odstąpienie od umowy o dzieło z tytułu niedotrzymania terminu (art. 635 Opóźnienie wykonawcy);
• Odstąpienie od umowy przez błędne wykonanie (art. 636 k.c.);
• Odstąpienie od umowy w każdym czasie ( za zapłatą wynagrodzenia; art. 644 k.c.);
• Odstąpienie od umowy o dzieło w przypadku konieczności znacznego podwyższenia wynagrodzenia (art. 631 k.c.);
• Odstąpienie w razie braku współdziałania zamawiającego (art. 640 k.c.);
• Odstąpienie od umowy o dzieło w przypadku wad dzieła (art. 568 k.c.  w zw. z art. 638 § 1 k.c.);
• Umowne prawo odstąpienia od umowy – zasady ogólne ( zmiany podstaw do odstąpienia w umowie; art. 395 § 1 k.c.);
• Umowne prawo odstąpienia od umowy – zasady szczególne (art.  492 k.c.)

Nie ma co się czarować. Czasem dochodzi do sytuacji, w której  cisną się na usta słowa znanej piosenki:

Kiedy powiem sobie dość, a ja wiem, że to  już niedługo.*

Jeśli nie masz już siły dłużej walczyć z nierzetelnym kontrahentem, to złóż oświadczenie o odstąpieniu. Tylko wcześniej zadaj swojemu prawnikowi pytanie z tej samej piosenki:

Czy mogę odejść sobie już. Bez żalu ?*

Z pomocą prawnika ustalisz, czy zostały spełnione przesłanki i jak skutecznie rozwiązać Twoją umowę o dzieło 😉

Nieskuteczne odstąpienie od umowy o dzieło

Nie zawsze  strony w sposób prawidłowy wykorzystują podstawy do odstąpienia od umowy o dzieło. Może to spowodować, że składając wadliwe oświadczenie w rzeczywistości  nie osiągniesz skutku rozwiązania umowy mimo wskazania przyczyn 😣

Nie raz już się przekonałam, że spory sadowe dotyczące odstąpienia od umowy należą do najbardziej skomplikowanych. Z własnego doświadczenia wiem, że najtrudniejsze jest ustalenie przebiegu współpracy między stronami i wykazanie nieprawidłowości, czy nieterminowości w wykonaniu przedmiotu umowy.

Jeśli rozważasz odstąpienie od umowy o dzieło albo umowy o roboty budowlane, to skonsultuj  się z prawnikiem, czy nadszedł odpowiedni moment i czy powody odstąpienia są realne. Od wielu szczegółów będzie zależała prawna skuteczność oświadczenia o odstąpieniu. Czasem może się zdarzyć, że w umowie jest nieprawidłowo wprowadzona klauzula o rozwiązaniu umowy, która czyni Twoje uprawnienie nieważnym😞

W takiej sytuacji prawnik pomoże Tobie znaleźć podstawę w kodeksie cywilnym i przeanalizować, czy masz możliwość skutecznego rozwiązania umowy 😃

Bądź czujny i zawalcz o swoje prawa na budowie!💪

Rozwiązanie umowy o roboty budowlane (dzieło) za porozumieniem stron

Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby rozwiązać umowę za porozumieniem stron. W takim przypadku możesz zakończyć współpracę w dowolnym terminie bez konieczności powoływania się na uzasadnienie wypowiedzenia, czy też wskazywania powodów wypowiedzenia umowy 😊

Z mojego doświadczenia wynika jednak, że w praktyce takie sytuacje to rzadkość.

Prawnie jest to w każdym razie jak najbardziej dopuszczalne i pożądane. Jednakże, jak do tej pory nie spotkałam się na żadnej budowie z rozwiązaniem umowy w tej formie. Zwykle dochodzi do jednostronnego rozwiązania poprzez odstąpienie, a ewentualne niezaspokojone roszczenia są regulowane w ugodach bądź porozumieniach. Akurat takie sytuacje zdarzają się dość często.

Odebranie dzieła

Jeśli jesteś zamawiającym, to możesz odmówić przyjęcia dzieła w określonych przypadkach. Mianowicie, jeśli przyjmujący zamówienie wykonał dzieło niezgodnie z treścią umowy. Albo wtedy, gdy z powodu zwłoki przyjmującego zamówienie, dzieło straciło dla Ciebie znaczenie.

Wobec tego istnieją cztery przesłanki, które wykonawcy muszą łącznie spełnić, aby mogli wydać dzieło w sposób skuteczny:

• musi być wykonane zgodnie z treścią umowy,
• odpowiada w pełnym zakresie określonym szczegółom,
• należy je zrealizować zgodnie ze sztuką,
• gotowe jest do jego wydania (chodzi tu o gotowość w znaczeniu zarówno czasu, jak i miejsca).

Brak odbioru dzieła

Jeżeli zamawiający nie odbiera w ustalonym terminie dzieła, a dzieło jest wykonane zgodnie z treścią umowy i Ty będąc wykonawcą jesteś gotowy do jego wydania, zamawiający popada w zwłokę.

O ile fizyczne odebranie dzieła wywołuje prawne skutki odbioru, to samo oddanie dzieła nie jest równoznaczne z odbiorem i nie zawsze będzie prowadziło do uznania umowy za wykonaną.

Dzieje się tak np. w sytuacji, gdy zaoferowane dzieło okazuje się niekompletne. Nie odpowiada umówionym cechom lub wykazuje inne wady istotne. Nie posiada niezbędnej techniczno-ruchowej dokumentacji. Bądź dla czynności oddania i odbioru umowa wymaga dokonania jeszcze innych czynności, np. zainstalowania, próbnego uruchomienia u zamawiającego, a to nie jest dokonane. W takich przypadkach odpada obowiązek jego odbioru przez zamawiającego. Nie możemy wtedy bowiem mówić o wykonaniu umowy, czy uznaniu świadczenia za spełnione (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 14.05.2015 r., V ACa 835/14, LEX nr 1959476).

Także bądź czujny podczas odbioru! 🤔

Rękojmia za wady dzieła

Przepis art. 638 k.c. odsyła do odpowiedniego stosowania w umowie o dzieło, przepisów dotyczących rękojmi przy sprzedaży. Wprowadza jednak odstępstwo wynikające z charakteru prawnego umowy o dzieło. 🔔Mianowicie w sytuacji, gdy wada w dziele powstała w wyniku materiałów dostarczonych przez zamawiającego, odpowiedzialność przyjmującego zamówienie jest wyłączona. Stanowi to doprecyzowanie treści odesłania do warunków wykonywania umowy o dzieło.

Przyjmujący zamówienie nie może ponosić odpowiedzialności za materiał dostarczony przez zamawiającego, jeśli z natury materiału nie można ocenić jego jakości. Oznacza to, że jeśli przyjmujący zamówienie dopełnił wszelkich staranności, aby ocenić przydatność materiału. A w mimo to brak odpowiednich właściwości materiału dostarczonego przez zamawiającego doprowadził do wady dzieła, przyjmujący zamówienie jest zwolniony od odpowiedzialności 😊

Uzupełniające stosowanie rozwiązań właściwych dla umowy sprzedaży wchodzi w grę jednak nie tylko w zakresie rękojmi za wady dzieła. Mimo zawężenia treści art. 638 k.c. wyłącznie do treści tego konkretnego zagadnienia. Sąd Najwyższy uznał, iż również do gwarancji udzielonej zamawiającemu dzieło przez przyjmującego zamówienie mogą w braku odmiennej umowy znaleźć zastosowanie w drodze analogii przepisy normujące gwarancję przy sprzedaży (wyrok SN z 22.04.1986 r., I CR 16/86, OSNCP 1987/8, poz. 119).

🔺Uwaga 🔺

Z punktu widzenia umowy o dzieło wchodzą w grę dwa terminy wygaśnięcia uprawnień z rękojmi:

 🟣 w przypadku rzeczy ruchomych –  2 lata,

 🟣 w przypadku nieruchomości  – 5 lat;

Każdorazowo liczysz termin od dnia wydania rzeczy.

W umowie o roboty budowlane zważywszy na jej podstawowy przedmiot ( obiekt ) zastosowanie będzie miał termin 5 lat.

Gwarancja w umowie o dzieło

Jeśli przyjąłeś zamówienie do realizacji, to odpowiesz wobec zamawiającego także z tytułu gwarancji, o ile takiej gwarancji udzieliłeś.

Jeżeli zatem udzieliłeś zamawiającemu pisemnej gwarancji co do jakości dzieła, to w razie wątpliwości poczytuje się, że musisz usunąć wadę fizyczną rzeczy albo dostarczyć rzecz bez wad.

⚠ Wprowadzając gwarancję do umowy o dzieło wyraźnie określ, jakie wady chcesz objąć gwarancją, przez jaki okres, oraz w jaki sposób i w jakich terminach należy je usuwać.

🔔 Pamiętaj, że zakres udzielonej gwarancji nie wyłącza odpowiedzialności za zamówienie w ramach rękojmi. Te sposoby przyjmowania odpowiedzialności za wady są od siebie niezależne, mimo, że ich zakres może się pokrywać. W takim przypadku zamawiający powinien zdecydować, które uprawnienia będzie realizował. W wielu przypadkach uprawnienia wynikające z gwarancji są mniej korzystne niż wynikające z rękojmi.

Uwaga ‼ Wykonanie uprawnień z tytułu udzielonej gwarancji powoduje, iż bieg terminu do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi ulega zawieszeniu z dniem zawiadomienia przyjmującego zamówienie o istnieniu wady.

Dlatego warto wcześniej sprawdzić, który reżim odpowiedzialności wybrać zgłaszając wadę.  Wybór może zaważyć na szybkości i skuteczności dokonanej reklamacji 😊

Przedawnienie – umowa o dzieło

Prawidłowa kwalifikacja umowy ma znaczenie ze względu na to, że dla umowy o dzieło obowiązują inne terminy przedawnienia niż dla umowy o roboty budowlane.

Roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła. A jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane (646 k.c.).

W przypadku umowy o roboty budowlane zastosowanie znajdują tzw. przepisy ogólne. Zgodnie z nimi, termin przedawnienia wynosi sześć lat. A dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.

🔔Uważaj zatem. Prawidłowa ocena rodzaju zawartej umowy zaważy na terminie dochodzenia m.in. Twojego wynagrodzenia 😐

Uwaga ‼

Jest jeszcze inny termin przedawnienia roszczeń związanych z odpowiedzialnością za wady dzieła, która obciąża przyjmującego zamówienie:

🔶 Roszczenie o usunięcie wady dzieła lub o jego ponowne wykonanie przedawnia się z upływem 1 roku od dnia stwierdzenia wady dzieła. W przypadku konsumentów termin ten nie może upłynąć wcześniej niż przed upływem 2 lat od dnia wydania dzieła konsumentowi przez przedsiębiorcę.

🔶 W przypadku wprowadzenia do umowy o dzieło gwarancji, zastosowanie znajdą ogólne przepisy dotyczące przedawnienia. Roszczenia przedsiębiorcy przedawnią się z upływem 3 lat od dnia ich powstania. A pozostałych osób (w tym konsumentów) przedawnią się z upływem 6 lat od ich powstania.

Kwalifikacja umowy

O skomplikowanym charakterze tego zagadnienia świadczy bardzo bogate orzecznictwo. I to zarówno sądów powszechnych wszystkich szczebli, jak i Sądu Najwyższego. Tym bardziej, że na im wyższy wejdziemy poziom szczegółów, tym częściej natrafimy na brak jednolitości tych stanowisk 🤔

Umowa o roboty budowlane a umowa o dzieło

Podejmując próbę postawienia ogólnej tezy na potrzeby niniejszego artykułu, sięgnęłam do wyroku Sądu Najwyższego z 28 sierpnia 2019r., wydanego w sprawie o sygn. akt IV CSK 255/18. Sądy często powielają ten wyrok w innych orzeczeniach. Jest on też punktem wyjścia do rozważań doktryny.

Płynie z niego ogólny wniosek, wedle którego zasadniczym wyróżnikiem umowy o roboty budowlane jest ocena realizowanej inwestycji stosownie do wymagań prawa budowlanego. A zawarte w art. 647 k.c. odesłanie do „właściwych przepisów”, odnosi się do prawnej regulacji procesu inwestycyjnego.

Zarazem podnosi się, że umowa o roboty budowlane, w odróżnieniu od umowy o dzieło, dotyczy przedsięwzięcia większych rozmiarów. W dodatku o zindywidualizowanych właściwościach, zarówno fizycznych jak i użytkowych, któremu w zasadzie towarzyszy projektowanie i zinstytucjonalizowany nadzór. W orzecznictwie kładzie się również nacisk na obowiązek przekazania przez inwestora terenu budowy. Do tego jeszcze wymóg dostarczenia projektu, według którego, z uwzględnieniem wiedzy technicznej, wykonawca powinien wykonać obiekt.

Ważne przepisy, a nie wola stron

Podsumowując, jeśli się wahasz, którą z umów należy zawrzeć w Twoim przypadku, to pamiętaj!  👉 Liczy się przedmiot zadania, które Ty masz do wykonania albo zlecasz komuś do realizacji.

Nie decyduje nagłówek w umowie, który wybierzesz. Jak widzisz powyżej, różnice obu umów są istotne i wyjdą na jaw przeważnie dopiero wtedy, gdy z powodu sporu nie otrzymasz wynagrodzenia za wykonaną pracę 😞 Wtedy każda ze stron będzie chciała wykazać, ze łączy Was taka umowa, która jest dla danej strony korzystniejsza.

Najlepiej zatem z góry ustalić, które przepisy należy stosować w Twoim przypadku  żeby potem  nie było niemiłych niespodzianek.

Umowa o roboty budowlane a umowa o dzieło – orzecznictwo

Wskazanie cech odróżniających te dwie kategorie umów jest zadaniem na tyle trudnym, że w kwestii tej musiał zabrać głos Trybunał Konstytucyjny. W wyroku z dnia 15 grudnia 2009 r. (sygn. akt P 105/08) Trybunał Konstytucyjny odniósł się do zarzutu, że art. 647 k.c. jest niezgodny z Konstytucją. Dlaczego? Ponieważ przyjęta w tym przepisie konstrukcja definicji umowy budowlanej uniemożliwia wskazanie istotnych cech odróżniających umowę budowlaną od umowy o dzieło.

W powyższym wyroku Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że umowa budowlana jest podtypem umowy o dzieło, do której zresztą w niektórych kwestiach się odwołuje. Wiadomym jest, że umowy o dzieło mogą dotyczyć najróżniejszych „dzieł” mieszczących się w najszerzej pojętym kręgu ludzkiej aktywności. W tym do dzieł o bardzo wysokim stopniu skomplikowania i znaczącej wartości materialnej.

Trybunał Konstytucyjny zwraca jednak uwagę, że jeśli dzieło takie polegać miałoby na wykonaniu robót budowlanych, to strony mogą związać się specjalną umową – umową budowlaną. Decydujące znaczenie dla kwalifikacji prawnej konkretnej umowy – jako umowy o dzieło albo umowy budowlanej – będzie zatem miał jej przedmiot, to jest dzieło, które na jej podstawie ma zostać wykonane. Analogiczne stanowisko Trybunał Konstytucyjny przedstawił już wcześniej w wyroku z 27 dnia listopada 2006 r. (sygn. akt K 47/04).

Jaka jest różnica między umową o dzieło a umową o roboty budowlane ?

Długo wybierałam odpowiedni przykład z praktyki. Ostatecznie zdecydowałam się na sprawę, w której rozstrzygał Sąd Apelacyjny w Szczecinie (wyrok z dnia 27 listopada 2014 r. I ACa 762/14) 👇

Jak myślisz? Prace związane z wykonaniem, dostawą i montażem kontenera szatniowo – sanitarnego. Plus instalacje wewnętrzne w ramach inwestycji „budowa boisk szkolnych wraz z zapleczami sanitarno-szatniowymi”. Umowa o dzieło czy o roboty budowlane?

Sprawdź się! 😉

Podwykonawca domagał się zapłaty wynagrodzenia. Generalny wykonawca, w odpowiedzi na pozew, podniósł m.in. zarzut przedawnienia. Od kwalifikacji umowy zależało, czy będzie to termin 2-letni (umowa o dzieło) czy 3-letni (umowa o roboty budowlane). Od tego szczegółu zależało, kto wygra sprawę 💪

Mimo ciężkiej batalii i przepychania się różnymi argumentami, Sąd Apelacyjny uznał, że strony łączyła umowa  o roboty budowlane.

Dlaczego? Oto odpowiedź:

Reasumując, przeanalizowaną treść umów, a także sposób ich wykonania potwierdzony zeznaniami świadków i dokumentami wskazuje na to, że łączące strony umowy nie miały charakteru umów o dzieło. Tym bardziej, że M. R. przyznał, że kontenery, o jakich mowa w umowach były wykonywane na potrzeby wielu gmin i to wedle tego samego wzorca, co odbiera im wymóg dzieła zindywidualizowanego na konkretne potrzeby inwestora, o jakich to cechach mowa w art. 627 k.c. Sposób wykonania prac, konieczność dysponowania wiedzą techniczną, nadzór inwestorski, dziennik budowy, powiązanie obiektu z gruntem, przekazanie placu budowy, wskazują na to, że doszło do zawarcia umów o roboty budowlane.

W takiej sytuacji nie doszło zatem do przedawnienia roszczeń powódki. Jak słusznie bowiem wskazał Sąd Okręgowy wierzytelność z umowy o roboty budowlane przedawnia się zgodnie z art. 118 k.c., przewidującym trzyletni termin przedawnienia. Skoro zaś pozew został złożony 16 lipca 2012 r., to żadne z roszczeń powódki nie przedawniło się. Stąd też apelacyjny zarzut naruszenia art. 627 k.c. w związku z art. 646 k.c. okazał się chybiony.

Być może na pierwszy rzut oka wydawałoby się, że prace dotyczące kontenerów może regulować umowa o dzieło. Ale znowu diabeł siedział w szczegółach 😈

FAQ

Czy umowa o roboty budowlane to umowa o dzieło?

Podsumujmy zatem w telegraficznym skrócie 😀.

Umowa o roboty budowlane nie jest umową o dzieło. To dwa niezależne od siebie kontrakty uregulowane w kodeksie cywilnym.

Mianowicie, obie umowy różnią się następującymi instytucjami:

1. przedmiot umowy / rodzaj zadania do wykonania
2. nadzór inwestycyjny
3. dokumentacja projektowa
4. solidarna odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy
5. gwarancja zapłaty wynagrodzenia
6. terminy przedawnienia roszczeń.

Jakie prace można wykonywać na umowę o dzieło?

Przedmiotem umowy o dzieło będzie przedsięwzięcie o mniejszych rozmiarach. Zwykle będą to prace, których wykonywanie nie wymaga nadzoru inspektora budowlanego ani dokumentacji projektowej.

Na umowę o dzieło można wykonać i dostarczyć np. schody wewnętrzne albo wstawiać okna dachowe (czy ogólnie stolarkę okienną). Umowa o dzieło może dotyczyć również takich prac jak: wykonanie balustrad na balkonach; ułożenie krawężnika; wykonanie murków tarasowych.

Czy remont może być na umowę o dzieło?

W przypadku umowy o wykonanie remontu budynku lub budowli stosujemy odpowiednio przepisy o umowie o roboty budowlane. Mowa tutaj o wykonywaniu remontu polegającego na oddziaływaniu na istniejący, ukończony już dawniej budynek (obiekt budowlany). Albo dużą część takiego budynku (cały lokal mieszkalny, większe pomieszczenia użytkowe, przemysłowe, handlowe). Pojęcie remontu oprócz odtworzenia stanu pierwotnego budynku, obejmuje także jego przebudowę i modernizację.

Z kolei remont mniejszych lokali lub pomieszczeń (np. drobne prace remontowe, malarskie, konserwatorskie) stanowi przedmiot umowy o dzieło.

Katarzyna Sabynicz
radca prawny

* „Kiedy powiem sobie dość”, wykonawca: O.N.A.

Zdjęcia: Photos by: vikram sundaramoorthy on Pexels; cottonbro studio on Pexels; C Dustin on Unsplash; Tima Miroshnichenko on Pexels; Buffik on Pixabay; Merhan Saeed on Pixabay; Pixabay on Pexels; Ernie Journeys on Unsplash; Jana Tinneberga on Unsplash; Andrea Piacquadio on Pexels; marian anbu juwan on Pixabay; Karolina Grabowska on Pexels; Arek Socha on Pixabay. 

***

Zadatek a zaliczka

Historia, która przydarzyła się mojemu Klientowi w zeszłym roku, idealnie potwierdza, że zadatek a zaliczka to dwa różne pojęcia. Jakkolwiek dla większości osób wydają się tożsame i używają ich jak słowa bliskoznaczne, to różnice są bardzo duże a skutki dowolnego wpisywania tych słów w umowie, mogą się okazać dość dotkliwe.

To trochę tak jak z solą i cukrem. Na pierwszy rzut oka wyglądają tak samo. Ale jak zastosujesz je dowolnie i np. wsypiesz  do kawy czy herbaty sól zamiast cukru, to przykry efekt odczujesz od razu [Czytaj dalej…]